Tuesday, February 14, 2012

Fwd: [Dimtui Vangkhua(တီးတိန္ျမီဳ ့သူ/သားမ်ား)] ZOMI NAM NI


Facebook
ZOMI NAM NI (Zomi Natioanal Day) By Rev. Dr....
Cinpu Zomi 10:54pm Feb 14
ZOMI NAM NI
(Zomi Natioanal Day)

By Rev. Dr. Khen Za Sian
August 2000

February 20 ni pen, "ZOMI NAM NI," ahi hi. Tua ni pen tu hun ciangin Zomite in i omna mun ciatah kithupi ngaihsut ahih manin a nopci leh a thupi thei pen in kibawl ciat hi. Leitungah minam lian khempeuh in a neih Minam Ni pen ei zong a nei i hih manin angtan huai mahmah leh Ni thupi mahmah khat zong ahi hi. Zomi Nam Ni pen ol takin van panin hong kiasuk hi lo a, gam makai masate in dawi havang kawmkal panin a na kaihkhiat uh ahi hi.

Mikangte in Zogam hong uk uh ciangin ki-ukzia ding upadi hong bawl sak uh, "Chin Hills Regualtion Acts," in i kipumkhatna ding sangin, kikhenna hong piang sak zaw hi. Kum 50 sung hong ukna sungah Zomi sungah khat leh khat, bawng (group) khat leh bawngkhat kikhenna hong pian sak banah, beh khat leh beh khat na ngawn hong kimelma sak hi. Tua banah Zomite khen khat Bangladesh gamah, khenkhat India gamah, khenkhat Kawl gamah hong khen sawnsawn uh ciangin i minam sungah kitel khialhna leh pau leh ham kitheih lohna hong piang sak hi. Hih thute hangin Zomi makai masate in kipumkhatna ding a ngaihsutna panun Zomi Nam Ni hong piang khia ahi hi.

Makai masate in kipumkhatna lo tawh mikangte khutnuai leh hong piak uh upadi nuai panin kisuakta ngei lo ding hi cih na phawk ahih manun, a ciangciangah kipumkhatna ding na vaihawm uh hi. Tua thu hangin Ware khua-ah September 29, 1932 ni-in Zomi makaite in vaihawmna na nei uh a, kipawlna "Chin Hills Union Organization," (CHUO) na phuan uh hi. Tua munah, "Zomite in pilna leh theihna lamah i mainawt theihna ding leh mikangte khut sung panin i suahtak theihna dingin," khensatna na nei uh hi. Tua a khensatnate uh lai tawh gelhin mikangte pia uh hi.

Tua bangin a ngetna uh pen mikangte in a san lohna thu uh leh CHUO pen, "Kipawlna man hilo hi," ci-in February 20, 1938 in Zomi uliante na zasak uh hi. Tua thuzaksakna hangin Zomite kipumkhatna guanin, a kipawlkhopna uh thakhauh sak zaw sop ahih manin, ukpite ukna a beina ding leh mikang khutnuai panin suahtakna ngah theihna dingin pankhop nopna lianpi guan hi.

Tua hun lai-in Kawlgam laizangah General Aung San makaihna tawh suahtakna ding na hanciam mahmah uh, General Aung San in CHUO thu a theih ciangin December 13, 1946 ni-in a teenna innah CHUO makaite, namdang makai tuamtuamte leh namneu tuamtuam makaite tawh kipawlkhopna a kip zaw neih theihna dingin kikaikhawmin khensatna na nei uh hi. Tua maban zopna in March 4-6, 1947 in Zomite leh Kawlmite in kilemna na bawl uh a, Kawlmite taangin U Ba Chu, Zomite taangin Pu Vuantu Maung in kilemna suai na kai uh hi. Tua hun sung mahin Nyang Shwe khua-ah Kachin, Shan leh Zomite-te in mapang khawm dingin thukimna suai na kai uh hi. Tua thute tawh kizui-in minam ciatin a taangmi ding uh teelkhiatna nei uh a, Zomi sung panin: Pu Hlur Mung, Pu Kio Mang leh Pu Thawng Za Khup-te na teel khia uh hi. Shan ukpi sung panin: Tawn Peng, Yawng Husei, North Hsenwi leh Mong Pawn, Hsamongh Kam. Shan minam sung panin: Tin Aye, Kya Bu, Saw Yapa leh Hkun Htee. Kachin minam sung panin: Sinwa Nawng, Zau Rip leh Dinra Tawng. Bahmo panin: Zala, Zau Lawm leh Labang Grong-te ahi uh hi. Tua khit ciangin General Aung San makaihna tawh February 12, 1947 ni-in Shan gam Pinlong ah thukimna suai na kai uh hi. Tua thukimna tawh kizui-in January 4, 1948 ni-in suahtakna kingah a, minam tuamtuam kigawm ahi manin, "Union Of Burma," ci-in na kipsak uh hi.

Kawlgam in suahtakna i ngah hangin ukpite in mikangte hong piak upadi tawh hong uk lai uh hi.
Tua thu hangin Zomite kipumkhatin khut khat khai khe khat khai i bat theihna dingin Zomi makaite in phualpi lamah February 3, 1948 ni-in ngetna na bawl uh hi. Tua a ngetna uh tawh kizui-in, "Chin Hills Inquiry Commission," na bawl uh a, tua kipawlna makaihna tawh February 12-23, 1048 sung Falam ah Zomi sung panin mi 5000 palai na paikhawm uh hi. Tua munah a kikuppi uh pen, "Mikangte in Zogam ki-ukna dingin hong piak ahi, "Chin Hills Regulation Acts," zang suak ding maw? Phiat ding, cih ahi hi. Hih vaihawmna-ah Capt. Pu Mang Tung Nung makaihna tawh a kinei ahi hi. Tedim panin taangmi ahi Pu Thang Za Kai (Rev. Dr. Kam Khaw Thang pa no) in phiat dingin a deihna lai tawh kician takin a gelh pen makaite tungah pia-in, a kam tawh zong gen beh lai hi. Tua a genna pen Falam taang mi Pu Sum Mang leh Kanpalet taangmi Pu Than Mung-te in thukimpihna thugen uh hi. Tua thu tawh kisai-in ngaihsutna namnih om lai ahih manin, vote tawh khensatna nei uh hi. Palai 5000 sung panin zatsuak ding a deih vote 17 pha a, phiat dingin a deih pen vote 4983 pha hi. Tua ahih manin zat not loh dingin thukimna a neih khit uh ciangin, February 2o, ni pen, "Zomi Nam Ni," dingin kipsak pah uh ahih manin February 20, 1948 ni-in, "Zomi Nam Ni," hong piang khia ahi hi.

Tua a kipsak uh pen October 9, 1950 ni-in Chin Affairs Council in, Zomi Nam Ni dingin February 20 ni na kipsak hi. A kipsakna uh tawh kizui-in February 20, 1951 kumin a masa pen Zomi Nam Ni, Mindat khuapi ah na zang uh hi. Tua munah Zagam ulian khempeuh kimtakin a pai banuah, Prime Minister U Nu zong va kihel in hanthotna leh thapiakna a neih banah President of Burma in lungdampihna lai zong simkhiatna nei hi.

A MIN LEH HUN KIKHEL SAWMNA

1956 kum-in Chin Affairs ah a sem Pu Za Hre Lian in, February 20 ni pen December 4, ni tawh khel dingin vaihawm hi. Tua a vaihawmna pen mipite in lim takin a ngaihsut uh ciangin, December kha 4, ni-in Zomite kipumkhatna dingin mailam kalsuanna ding vaihawmna leh kikupna om ngeilo ahih manin, a piang theilo suak hi.

February 1, 1966 kumin, Zogam ulian pawl khat in, "Zomi Nam Ni," cih sangin, "Chin Special Day," cih tawh a kikhel theihna dingin vaihawmna nei uh hi. Tua thu Bu Put Pa (Tedim) in a zak ciangin, kumpi General Ne Win kiangah kam tawh ahi zongin lai tawh ahi zongin, a kikhel lohna ding leh, a kikhel theihloh thu ahi zongin thei sak hi. Tua a theihsakna tawh kizui-in, January 9, 1967 ni-in, Chin Affairs Council in, "Zomi Nam Ni," pen a ngeina bangin zat dingin khensatna nei uh hi(Chin Affairs Council Khensatna No. 29/04 '2' on Janaury 9, 1967).

1985 kum ciangin Khakhal zumpi panin, "Zomi Nam Ni," pen, "Chin State Day," cih dingin thu hong ging kik leuleu a, ahih hangin Chin State i cih pen January 1973 kumin hong piang khia pan ahih manin laih theih zia ding om lo hi (Chin State has come into existence under the section 30 'B' of the Constitutions of the Union of Burma).

THUKHUPNA

Tua hun pan kipanin a thupi thei pen in, "Zomi Nam Ni," kizang to ciatciat hi. Hun khat ciangin galkapte khut sungah suakta takin kizang thei nawn loin, ahih hangin Zomite lungsim sungah hih thu bei thei lo ahih manin, ahi thei bangbangin i omna ciatah a limci thei pen dingin kizang tangtang hi. Mailam hunah suakta takin i mi nam ni i zat theihna dingin a kuama ciat in tavuan i nei hi.

"Zomi Nam Ni," hong piankhiat zia i et kik ciangin, Zomite makai masate kilungtuakna leh kipumkhatna gah ahih manin, mapangin a sepkhopnate uh tu hun khangthakte in zong i theih den dingin, mailam i kal suanna dingin thuman pha leh ettehhuai ahih banah i deihnate i ngah theihna dingin vanzat hoih ahih lam phawk huai hi.

"TOPA Pasian in luah dingin a teel minam leh TOPA pen Pasian dingin a teel minam in thupha ngah minam ahi hi,"
(Late 33:12)

View Post on Facebook · Edit Email Settings · Reply to this email to add a comment.

No comments:

Post a Comment